Mitokondri transferi toplumda yakın zamanda popülarite kazanmış bir konu olsa da aslında 20 yıldan fazla bir araştırma geçmişine sahip, üzerine çok sayıda makale yayınlanmış bir yöntemdir. Mitokondri replasman tedavisi, mitokondri nakli ve mitokondri donasyonu olarak da isimlendirilen bu yöntem, ilk olarak mitokondri hastalıklarının kalıtımını engellemek amaçlı uygulanmış, daha sonra yumurta kalitesini arttırma amaçlı kullanımı gündeme gelmiştir.

Mitokondri hücrelerin enerji jeneratörü olarak da tanımlanabilecek, en önemli organellerinden biridir. Yumurta ile spermin döllenmesi, sağlıklı bir embriyo oluşumu ve hücre çoğalmasının devam etmesi için yumurta hücresinin yeterli enerjiye, yani yeterli sağlıklı mitokondriye sahip olması hayati önem taşımaktadır. Kadınlarda ilerleyen yaş ile birlikte yumurta (oosit) kalitesi ve sağlıklı mitokondri içeriğinde ne yazık ki düşüş görülmektedir. Bu sebeple sağlıklı embriyo gelişim oranları düşmekte, anöploidi denilen kromozom bozukluklarının görülme sıklığı artmaktadır.

Bilim Dünyası Ne Diyor?

Yumurta kalitesini arttırma amaçlı yapılan mitokondri transferi, genç yaşta bir kadından alınan mitokondri veya sitoplazmanın (hücre sıvısı) ileri yaştaki bir kadının hücresine verilmesi şeklinde yapılmaktadır. Burada karşılaşılan sorunlardan biri, mitokondrinin kendine ait DNA içeriği olmasıdır. Normalde hücrenin DNA içeriği hücre çekirdeğinde saklanmaktadır, ancak diğer organellerden farklı olarak mitokondrinin kendine ait bir DNA’sı bulunmaktadır. Bu sebeple bu yöntemle doğan bebekler “3 ebeveynli bebek” olarak da anılmıştır. Aslında hücrenin toplam DNA içeriğinin yaklaşık yüzde99’u çekirdekte, sadece yüzde1’i mitokondride bulunmaktadır. Yine de mitokondri transferi sonrası üçüncü bir kişinin mitokondriyel DNA’sının bulunması heteroplazmi olarak isimlendirilmiş ve bu durumun uzun süreli sonuçları bilinmediğinden bilim dünyasının geniş bir kesiminde kuşkuyla karşılanmıştır.

Deneysel Aşamada

Üçüncü bir kişiden genetik materyal kalıtımı olması biyolojik, etik ve yasal açıdan tartışmalara sebep olmuştur. Yöntemin uzun dönem güvenliği belirlenmeden yaygınlaşması tıp dünyasında tepkiye sebep olmuş, bu sebeple bazı ülkelerde kullanımı yasaklanmıştır. ABD gibi bizim ülkemizde de üçüncü bir kişiden mitokondri transferi yapılması yasal değildir. Kişinin kendi hücrelerinden yumurta hücresine yapılan “otolog mitokondri transferi” ise üçüncü bir ebeveyn DNA’sı içermediğinden dolayı önünde herhangi bir etik veya yasal engel olmayan, ancak henüz deneysel aşamada olan, yeni bir çalışma alanıdır.