Prematüre bebek nedir? sorusunu cevaplayan Yeditepe Üniversitesi Kozyatağı Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Filiz Bakar, hamileliğin 37 gebelik haftasından önce sonlanması prematüre doğum olarak tanımlandığını söyledi. Normal, sağlıklı bir gebelik 37-41 hafta 6 gün, ortalama 40 hafta sürerken prematüre doğumların yüzde 25'inin nedenleri ile ilgili net bir açıklama yapılamıyor. Peki prematüre bebek bakımı nasıl yapılıyor? Prematüre bebekler nasıl besleniyor? İşte detaylar.

Erken doğan bebeklerin zamanında doğan bebeklere göre birçok açıdan riskli bir durumda hayata başlayacağını söyleyen, Yeditepe Üniversitesi Kozyatağı Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Filiz Bakar, prematüre doğan bebekleri bekleyen sorunlar konusunda bazı önerilerde bulunuyor.

Annede özellikle idrar yolları ve genital enfeksiyonlar, anne rahmindeki sorunlar, annede yüksek tansiyon, diyabet, kalp hastalığı, çoğul gebelik, bebeğin içinde bulunduğu amniyon sıvısının fazla olması, plasenta problemleri, anne yaşının 18 altı veya 40 yaş üstü olması, annenin daha önce prematüre bebek doğurmuş olması, stres erken doğuma yol açabilen risk faktörleri arasında yer alıyor.

Erken doğan bebekler zamanında doğan bebeklere göre birçok açıdan riskli bir durumda hayata başlıyor. O yüzden erken doğumun mümkünse yatak istirahati ve medikal tedavilerle engellenmesi, kontrol altına alınamıyorsa bebeğin erken hayata daha hazır olarak doğabilmesi için doğum öncesi anneye steroid tedavisi verilmesi önem taşıyor.
 

PREMATÜRE DOĞAN BEBEKLERİ BEKLEYEN SORUNLAR

● Prematüre doğan bebekler birçok organ sistemine ait yetersizliklerle karşılaşıyorlar. Bebek ne kadar erken doğmuşsa riskler de o kadar fazla oluyor. Bebeğin doğum haftası yanında doğum ağırlığı, cinsiyeti, tekil veya ikiz olması, doğum öncesi streoid yapılmış olması riskleri belirlemede önem arz ediyor.

● Prematüre bebeklerin en sık ve en önemli sorunlarından birisinin solunum sıkıntısı olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Filiz Bakar, akciğer olgunlaşmasının en önemli göstergesi olan surfaktan maddesi az olduğu için respiratuar distres sendromu denilen solunum sıkıntısı sık görüldüğünü söylüyor ve sözlerine şöyle devam ediyor: “Surfaktan maddesinin bebeğin solunum yollarına verilmesi ve solunum cihazları ile solunumlarının desteklenmesi ile tedavi ediliyor. Solunum merkezinin olgunlaşmamasından kaynaklanan prematüre apnesi bu bebeklerde sık görülüyor. Oksijen tedavisi, solunum cihazları ve bazı birçok faktör bu bebeklerde kronik akciğer hastalığına neden olabilir ve bu bebeklere uzun süre oksijen ve ilaç desteği gerekebiliyor.”

● Beyin içi kanamalar, sonrasında beyin boşluklarında sıvı birikimine bağlı gelişen hidrosefali ve beyne giden kan akımı ve oksijen düzeyindeki düzensizlikler sonucu beyin hasarı gelişebiliyor. Düşük dereceli kanamalar çoğu kez zaman içinde kendiliğinden düzelebilirken, hidrosefali varlığında bebeğe şant ameliyatı gerekebiliyor. Erken dönmede yaşanan bu olaylar sonucunda hareket sorunları, algı sorunları, öğrenme güçlükleri, havale geçirme gibi kalıcı sorunlar görülebiliyor.

● Kalp le ilgili sorunlar yaşanabiliyor. Aort ile akciğer arasında bağlantıyı sağlayan ve doğumdan sonra kapanması gereken damar prematüre bebekte kapanmayabilir ve Patent Duktus Arteriosus olarak adlandırılan kalp sorununa yol açabiliyor. İlaç tedavisine yanıt vermeyen durumlarda operasyon gerekebiliyor

● Bebekler göz damarları henüz gelişmeden doğdukları için retina tabakasında damarlarında Prematüre Retinopatisi olarak adlandırılan bozukluk gelişebiliyor. Bu durumu ilerlemeden saptamak için bebeklere yatışları süresince 4 haftadan sonra başlamak üzere düzenli aralıklarla göz muayeneleri yapılır ve gerekli durumlarda tedavi planlanabiliyor. Tedavide geç kalındığı durumlarda bu sorun körlük ile sonuçlanabiliyor.

● İşitme sorunları sık görülüyor. İşitme tarama testleri yapılmalı ve 1 yaşında tekrarlanmalıdır.

● Bebeğin olgunlaşmamış barsak sistemine ait sindirim sorunları görülebiliyor. Nekrotizan enetrokolit denen ağır sorunlara ilerleyebiliyor. Mide içeriğinin yemek borusuna geri kaçması sonucu oluşan reflü prematüre bebeklerde daha sık görülüyor. Anemi ve sarılığa da erken doğan bebeklerde daha sık karşılaşılabiliyor.
 

PREMATÜRE BEBEKLERİN BESLENMESİ

Özellikle 34 hafta altında doğan bebekler çene kasları yeterince güçlenmeden ve emme-yutkunma refleksleri ve soluma koordinasyonu henüz gelişmeden doğduklarından dolayı beslenme sorunları yaşayabiliyor. Bebeğin doğum haftasına göre ilk günler damar yolu ile protein, şeker ve yağ desteği yapılıyor. Bu arada çok az miktarlarda anne sütü de başlanıyor. Yoğun bakımda yatan bebekler emme-yutkunma refleksleri gelişinceye kadar ağız veya burundan mideye inen sonda yoluyla beslenebiliyor. Emme-yutma-soluma koordinasyonu geliştikten sonra da emerek beslenmeye geçiliyor. Özellikle anne sütü prematüre bebekler için çok değerli bir besin kaynağıdır. Anne sütünün sağılması konusunda anneler desteklenmelidir. Anne sütü yoksa formül mamalar kullanılır.
 

TABURCULUK SONRASI BAKIM

Taburculuk öncesi anne ile bebeğin hastanede birkaç gün aynı odada kalmaları ailenin kaygılarını azaltarak bebek bakımı konusundaki yetkinliklerini artıracağını belirten Prof. Dr. Filiz Bakar, prematüre bebeklerin yatışları süresince ortalama 3 saatte bir beslenmeleri gerektiğinin de altını çiziyor.

Bebek taburcu olmadan evde bebeğin bakımı ile ilgilenen kişilerin boğmaca aşısı olması öneriliyor. Kış mevsiminde taburculuk varsa evdekilerin grip aşısı olması gerekiyor. Kış sezonu boyunca küçük prematüre bebeklere ayda bir kez respiratuar sinsisyal virüs aşısı yapılmalı, diğer aşılarsa zamanında doğan bebeklerle benzer zamanda yapılması gerekiyor.

Evde uygun hijyen ve bakım ortamının sağlanması önemlidir. Bu bebekler ısı kaybına daha duyarlı olduklarından ev içi ısının 23-24 c dolayında tutulması, kendi giydiklerimizin bir kat fazlası ile giydirilmesi, dışarı çıkınca da uygun şekilde giydirilmesi, eldiven şapka takılması gerekiyor. Enfeksiyonlara yatkın olduklarından ev dışı kalabalık ortamlara götürülmemesi, eve ziyarete gelenlerin uyarılması, grip olan varsa temas ettirilmemesi gerekiyor. Bebeğe dokunacak herkesin ellerini çok iyi yıkaması ve yanında sigara içilmemesi de dikkat edilmesi gereken diğer konular arasında yer alıyor.

Rutin doktor ziyaretleri dışında kusma, öksürük, morarma, ateş gibi hastalık belirtileri görüldüğü anda mutlaka doktora başvurulması gerekiyor.

Prematüre bebekler gelişimsel ve fiziksel açıdan düzeltilmiş yaşları dikkate alınarak değerlendirilmesi gerekiyor. Prof. Dr. Filiz Bakar, prematüre bebekler için uyku önerilerini şöyle sıralıyor…

• Güvenli uyku ortamı oluşturmalı
• Yatağında örtü, oyuncak, yastık bulundurulmamalı
• Uyku tulumu kullanılmalı
• Sırtüstü yatırılmalıdır