Otizm yaygın gelişimsel bozukluk olarak tanımlanan ve çocuğun gelişiminin bebeklikten itibaren bozulması ile ortaya çıkan bir grup bozukluk içerisinde en sık görülenidir. OTİZM ne kadar erken tanınır ve uygun yönlendirilirse o kadar iyi sonuç alınan bir bozukluktur.

Otizm ''yaygın gelişimsel bozukluk'' olarak tanımalanan ve çocuğun gelişiminin bebeklikten itibaren bozulması ile ortaya çıkan bir grup bozukluk içerisinde en sık görülenidir. OTİZM ne kadar erken tanınır ve uygun yönlendirilirse  o kadar iyi  sonuç alınan bir bozukluktur. 

Otizm ilk belirtileri bebeklikte ortaya çıkar.

• Karşılıklı göz ilişkisi kurmaz.
• Sakin sessiz, çevreyle ilgisi az olan bebeklerdir.
• Sosyal gülme gelişmez. 
• Taklit yapmazlar.
• Konuşma benzeri  sesler çıkarmakta gecikirler.

Bazı durumlarda ilk bebeklikte gelişim normal giderken bir yaş sonrasında kazanılan becerilerin kaybedildiği görülür. Kelime söyleme ve karşılıklı  iletişim giderek azalır. Bir grup otistik çocukta dil gelişimine ek olarak motor gelişimde de gecikme görülür; geç oturur, geç yürürler. bir grupta ise sorun yalnızca dil gelişimi ve karşılıklı sosyal iletişim becerileri  ile sınırlı olabilir.

Çocuğunuzda aşağıdaki belirtilerin birden fazlasını gözlüyorsanız hemen otistik olduğu kanısına kapılmayınız fakat Çocuk ve Ergen Psikiyatri Bölümüne çocuğunuzla birlikte başvururak değerlendirme talep ediniz.

• Konuşma ve dil gelişiminde gecikmeler ve gerilik yaşanır,  duygularını ifade etmekte sorunlar yaşayabilir. 
• Yaşıtlarıyla ya da oyuncaklarla oynanan oyunlara kayıtsız kalır, kendi başına kalma eğilimi gösterir.
• Sınırlı  basmakalıp ve yineleyici davranışlar sergiler. ( Kimi zaman ellerini kanat çırpar gibi hareket ettirirler , parmak uçlarında yürürler, kendi etraflarında dönerler. )
• Vücut dilini amaca uygun kullanmaz.Örneğin parmaklarıyla istedikleri nesneyi işaret edemeyebilirler.
• Göz göze bakmaz, göz göze gelindiğinde çoğu kez gözünü kaçırırı ya da nadiren kurar.
• İsmi ile çağrıldığında aldırmayabilir, duymuyormuş gibi davranır.
• Nesnelerin bazı bölümleri ile ısrarla uğraşır, yoklar, döndürür, koklar, yineleyici davranış sergiler.
• Kılık kıyafet, yemek gibi konularda değişiklik olduğunda tepki gösterir.
• Daralmış bir ilgi alanı olabilir. Örneğin  televizyondaki reklamlara, belli müzik parçalarına büyülenmişçesine dalabilir.

Otizm Spektrum Bozukluğunun Nedenleri

Otizm spektrum bozukluğu, belirtilerinin genellikle yaşamın ilk üç yılında ortaya çıktığı, temelde kişinin sosyal etkileşim becerilerinin gelişimindeki belli eksiklikler ile tanımlanan nöro-gelişimsel bir bozukluktur. Otizme, beynin olağan işlevini etkileyen bazı sinir sistemi sorunlarının yol açtığı sanılsa da ortaya çıkış nedenleri hala netleşmemiştir. Genel tam kanı, genetik yatkınlığın önemli rol oynadığı ve çocuğun yetiştirilme tarzının otizmin ortaya çıkışında bir etkisinin olmadığı yönündedir. Ancak otizme hangi genlerin yol açtığı ve çevresel faktörlerin herhangi bir rol oynayıp oynamadığı konusu hala belirsizdir. Otizm spektrum bozukluğuna her ülkede, toplumda ve aile tipinde rastlanabilmektedir.

Yapılan güncel çalışmalar, otizmin toplumda görülme sıklığının, geçmişte elde edilen verilerden daha yüksek olduğunu ortaya koymaktadır. Son çalışmalarda bu sıklık yüzde 1,7, yani yaklaşık her 59 çocukta 1 olarak ortaya konmaktadır. Erkek çocuklarında kız çocuklarına göre 4 kat daha sık karşılaşılmaktadır.

Otizm Spektrum Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?

Yaşamının ilk günlerinden itibaren bebek çevreyle belirli düzeyde etkileşime girmeye başlar ve zamanla bu etkileşim gelişip çeşitlenir. Bebek çevresindekilerin yüzüne ve sesine tepki vermeye, ilgi göstermeye ve ailesindekileri tanımaya başlar. Surat ifadeleriyle keyif ya da acı gibi duygularını gösterebilir. 1 yaş civarı hecelemekten anne-baba gibi basit kelimeler söylemeye geçebilir, edinmek istediği cismi parmağıyla gösterebilir ya da parmakla gösterilen cisme bakabilir. 2 yaş civarı az sayıda kelimeden oluşan basit cümleler kurmaya başlayabilir, çevresindekilerle oyunlar oynayabilir, çevresindekileri taklit edici davranışlar sergileyebilir. Bu gelişimler her çocukta aynı düzeyde ve zaman zarfında seyretmek zorunda olmasa da, ebeveynler bu gelişim süreçlerinde bazı “normal gelmeyen” gecikmeler gözlemleyebilir.

Otizm spektrum bozukluğuna işaret edebilecek spesifik belirtiler:

• Çevredekilerle göz teması kurmamak ya da nadiren kurmak.
• İsmi söylendiğinde tepki vermemek ve işitmiyor gibi durmak.
• Yaşıtlarıyla ya da oyuncaklarla oynanan oyunlara kayıtsız kalmak veya nasıl oynanacağını bilmemek.
• Konuşma ve dil gelişimde gecikmeler ve gerilik, duyguları ifade etmekte sorunlar yaşamak.
• Elleri kanat çırpar gibi çırpmak, sallanmak gibi tekrarlayan olağandışı fiziksel hareketler yapmak.
• İçinde bulunduğu durumu fark etmeksizin belli kelimeleri ya da sesleri sürekli tekrarlamak.
• Gözleri belli noktaya takılı kalmak, yüzlerin ve cisimlerin genelde odaklanmayan noktalarına uzun süre odaklanmak.
• Eşyaları ve cisimleri sürekli döndürmek ya da sıraya koymak gibi yineleyici davranışlar yapmak.
• Günlük hayatta yeniliklere aşırı tepkiler verebilmek ve günlük rutinin bozulmasına aşırı direnç göstermek.
• Ses, koku, dokunma gibi belirli duyusal uyaranlara aşırı tepki vermek ya da hiç vermemek.
   

Çocuğunuzda bu tip gelişim gecikmeleri ve belirtiler gözlemliyorsanız, vakit kaybetmeden bir uzmana başvurmanız gerekmektedir. Her gelişim gecikmesi ya da her “normal olmayan” davranış otizme ya da başka bir gelişim bozukluğuna işaret etmek zorunda değildir. Bununla birlikte gelişimde gözlemlenen belirtiler, otizm dışında başka nörolojik, fizyolojik, zihinsel veya çevresel faktörlere de bağlı olabilir. Ancak, yukarıda bahsedilen alanlardaki belirtilerin çocuğunuzun zihinsel ve bedensel gelişimini ve sosyal iletişimini  etkilediğini  düşünüyorsanız, bir çocuk sağlığı uzmanına başvurmanız oldukça önemlidir.

Otizm Spektrum Bozukluğu Tanısı Nasıl Konur?

Burada dikkat edilmesi gereken, otizm spektrum bozukluğunun her çocukta farklı seviye ve tipte görülebilmesidir. Bir başka deyişle, çocuğunuzda bu alanların sadece bazılarında belirtiler gözlemlenmekte olup, bazılarında ise bir sorun gözükmüyor olabilir. “Otizm spektrum bozukluğu” tanısı konmuş çocuklar farklı alanlarda farklı beceri düzeyleri gösterebilir. Bu nedenle de Otizme bir spektrum bozukluğu olarak tanımlanmaktadır.

Çocuğun bu yelpaze boyunca özellikle hangi alanlarda daha çok ya da daha az sorun yaşadığı tespit edilmeli ve hangi alanlarda çalışmaya yoğunlaşılması gerektiği özellikle belirlenmelidir. Otizm spektrum bozukluğunda erken teşhis oldukça kritiktir. Otizmin kesinleşmiş bir tedavisi olmasa da, sorun gözlemlenen alanlarda yoğun bir çalışma ve tedavi süreciyle bu alanlardaki becerilerde oldukça pozitif gelişmeler sağlanabilir.

Otizm Spektrum Bozukluğu Nasıl Tedavi Edilir?

Tedavide temel amaç, çocuğun yaşına uygun gelişim ve iletişim becerileri edinmesini sağlamaktır. Bu doğrultuda, vakit kaybetmeden çocuğun gelişiminde gecikme ya da gerilik saptanan alanlar tespit edilmeli, hem sözel hem de eyleme dayalı becerileri geliştirmeye odaklı özel eğitim programları, dil ve konuşma terapileri gibi çalışmalar başlatılmalıdır.

Her çocuk için çocuğun farklı alanlardaki seviyesine odaklı özel bir eğitim programı oluşturulmalı ve duyusal, zihinsel yada bedensel çalışmalara dayalı terapi türleri uygulanmalıdır. Bu noktada aile de çocukla doğru şekilde iletişim kurma konusunda bilgilendirilmelidir. Ayrıca bu terapi türlerine ek olarak bir ilaç tedavisinin de gerekli olup olmayacağı saptanmalıdır.

Otizm spektrum bozukluğunun temelde sosyal iletişimi olumsuz etkileyen yapısından dolayı, söz konusu çocuklar yaşıtlarıyla iletişimde güçlük yaşayabilir. Buradaki önemli kararlardan biri de, çocuğun yaşına göre okul eğitimine nasıl başlanacağı ya da devam edileceğidir.

Sosyal gelişimin devamı ve çocuğun temel eğitim hakkına ulaşabilmesi için özellikle kaynaştırma eğitimi gibiprogramlar fayda sağlamaktadır. Ancak yaşıtlarıyla ilişkisinde ve akademik hayatta karşılaşabileceği stresli ve psikolojik hasar yaratabilecek durumların da düşünülmesi gereklidir. Eğitimle ilgili bu tip bir karar, anne-baba, çocuk sağlığı uzmanları ve okul arasındaki işbirliği sonucunda alınmalıdır.