Diyabet, yaygın bilinen adıyla (şeker hastalığı) İnsülin hormonunun eksikliği ve/veya insülin direnci - insülinin az verimle çalışması sonucunda görülen kronik bir metabolizma hastalığıdır. Toplumumuzda yaklaşık 7 diyabet hastası bulunmaktadır.

Tanı Nasıl Konur?

Hastalığın tanısını koymak için aşağıdakilerden en az birinin var olması yeterli olmaktadır.

• Gün içinde herhangi bir saatte ölçülen kan şekerinin 200 mg/dL (serumda 180 mg/dl) veya üstünde olması, beraberinde çok su içme, sık idrara çıkma veya açıklanamayan kilo kaybı yaşanması,
• Açlık kan şekerinin 126 mg/dL (serumda 110 mg/dl) veya üstünde olması,
• 75 gram glukoz çözeltisi kullanılarak yapılan şeker yüklemesi testinden 2 saat sonra kan şekeri düzeyinin 200 mg/dL veya üstünde belirlenmesi.

Kaç Tip Diyabet Vardır?

Diyabet Çeşitleri;

• Tip 1
• Tip 2
• Gestasyonel Diyabet
• Diğer Tipler

Tip 1 Diyabet : İnsuline bağımlı diyabet türüdür. Genetik, çevresel ve immünolojik faktörlerin etkisiyle ve insülin hormonlarının eksikliği sonucu ortaya çıkan tip 1 diyabet, sıklıkla çocukluk ve gençlik yaşlarında görülmektedir.

Tip 2 Diyabet : En sık görülen diyabet türüdür. Pankreas yeterli insülin üretmediğinde veya vücut hücreleri insüline tepki vermediğinde meydana gelmektedir. Genellikle 35 - 40 yaş üstü kişilerde ortaya çıkmaktadır. Hastaların önemli bir kısmı fazla kiloludur.Tip 2 diyabet tanısı konulduğunda, hastaların %9,9- 20,8' inin göz tutulumu, %5 -10' unda da böbrek tutulumu mevcuttur. 

Gestasyonel Diyabet : İlk olarak hamilelik sırasında tespit edilir. Bazen doğumdan sonra ortadan kaybolmaktadır. Ancak, gestasyonel diyabeti olan kişilerin, ilerde tip 2 diyabet olma riski yüksektir. Bu nedenle bazen hamilelik sırasında teşhis edilen diyabet aslında tip 2 diyabeti göstermektedir.

Diğer Tipler : Daha az görülen tipler arasında genetik bozukluk ve kullanılan bazı ilaçlara bağlı diyabet yer almaktadır.

Diyabet Hastalığı Belirtileri Nelerdir?

• Ağız kuruluğu ve çok su içme (Polidipsi)
• Çok ve sık idrara çıkma (Poliüri)
• Açlık hissi ve çok yemek yeme (Polifaji)
• Halsizlik ve yorgunluk
• Zayıflama
• Bulanık görme
• Ciltteki yaraların veya kesiklerin yavaş /geç iyileşmesi
• Ayaklarda hissizlik veya uyuşma, karıncılanma
• İstem dışı kilo kaybı

Diyabet Hastalığı Kimlerde Aranmalıdır?

• 45 yaşından daha genç yaşta diyabet araştırılması gereken kişiler;
• Fazla kilolu, obez kişiler
• Birinci derece diyabet olanlar
• Dört kilodan ağır bebek doğuran anneler
• Yüksek tansiyonu olan kişiler
• HDL kolesterol < 35 mg/dl düzeyindekiler
• Önceki testlerde bozulmuş açlık glukozu (BAG) veya bozulmuş glukoz toleransı (BGT) saptananlar
• Polikistik over sendromu olanlar
• Yüksek kolesterolü olan kişiler
• Hareketsiz yaşam sürenler

Diyabet Hastalığında Beslenme Nasıl Olmalıdır?

İdeal beslenme düzeninde kan şekerinin hızlı bir şekilde yükselmesine neden olacak şeker ve şeker içeren besinler, kilo almaya neden olacak ve kalp sağlığını olumsuz etkileyecek yağ ve yağlı besinlerden uzak durulmalıdır.

• Günde en az üç öğün yenmeli, öğünler arasında ve gece yatmadan önce küçük bir ara öğün alınmalıdır. Öğünler her gün aynı saatlerde tüketilmelidir.
• Küçük porsiyonlarla beslenilmelidir.
• Beyaz ekmek yerine tam tahıl ekmeği, yulaf veya çavdar ekmeği tercih edilmelidir.
• Besin çizelgesinde kurubaklagillere sıklıkla yer verilmelidir.
• Çiğ meyve ve pişmiş sebze tüketmeye dikkat edilmelidir.
• Süt, yoğurt, ayran, peynir gibi kalsiyum kaynağı olan besinlere mutlaka yer verilmelidir.

Diyabet Hastalığında Oral Antidiyabetik İlaçlar

Oral antidiyabetik ilaçlar, insüline bağımlı olmayan diyabetlilerde ve sadece diyetle kan şekerleri kontrol edilemiyorsa kullanılmaktadır.

 Diyabet ilaçlarının etkilerini:

• Karaciğer glukoz üretimini azaltır (metformin)
• Periferik insülin direncini azaltır (pioglitazon)
• Karbonhidrat emilimini geciktirir (acarbose, miglitol)
• Pankreasın beta hücrelerinden insülin salınımını uyarır (sulfonilüne grubu ilaçlar, kısa etkili insülin salgılatıcılar ve DPP-IV inhibitörler)

 İnsülin

• İnsülin tedavisinin amacı vücutta eksik olan insülini yerine koymaktır.
• İnsülin bağımlılık yapmamaktadır.
• Çok nadiren görülen alerji dışında yan etkisi yoktur.

Diyabet ve Egzersiz

Egzersiz, kan şekerinin daha iyi kontrol edilmesinde yardımcı olmaktadır. Egzersiz programına başlamadan önce mutlaka hekime danışarak tıbbi kontrolden geçilmelidir.

Diyabet Hastalığı Nasıl Tedavi Edilir?

Diyabet yaşamı kısıtlayıcı bir hastalık değildir. Diyabet hastalığı ile sağlıklı olarak yaşamakta mümkündür. Hekim, diyetisyen, hemşire, diyabet eğitimcisinden oluşan ekiple verilen tedaviye ve önerilere uyum sağlanmalıdır. Hangi tedavinin uygun olduğu hekim tarafından belirlenmelidir.

Diyabet hastaları için en önemli nokta, hastalığın tedavisi için gerekli kuralları öğrenmek ve bu kurallarla günlük hayatlarının eskisi gibi devam etmesini sağlamaktır.

Bunun için:

• Beslenme alışkanlıklarını düzenlemek,
• Düzenli egzersiz yapmak,
• Tedavi için önerilen ilaçları düzenli kullanmak gereklidir.

Diyabet Hasta Takibi Nasıl Olmalıdır?

• Üç ayda bir hemoglobin A1c (HbA1c) değerlendirilmeli
• Altı ayda bir göz dibi incelenmeli
• Yılda bir idrarda albümin ölçümü yapılmalı
• Yılda bir kolesterol ölçümleri ihmal

Bununla birlikte:

• Diş kontrolleri aksatılmamalı
• Ayakların günlük bakımı ihmal edilmemeli

Diyabet Tedavi Hedefleri Nelerdir?

                                                   Açlık Kan Şekeri       Tokluk Kan Şekeri       HbA1c

İdeal-Normal Bireyler           110 mg/dl’e kadar      140 mg/dl’e kadar     %6’ya kadar

Diyabetli Hastalar                80-120 mg/dl                 100-140 mg/dl           %7’ye kadar