Kadınlarda, erkek tipi kıllanma olarak tanımlanan Hirsutizm, androjen hormon üretiminin veya androjen hormonlara duyarlılığın artması sonucu meydana gelen klinik bir bulgudur. Bu sorunu yaşayan kadınlarda, yüz ve vücutta ayva tüyü olarak adlandırılan normal tüylenmenin dışında, özellikle üst dudak, çene, göğüs, göbek üstü, göbek altı, üst kol, uyluk, sırt ve bel olmak üzere vücudun 9 ana bölgesinde sert, koyu renkli yoğun kıllanma görülmektedir.

Hirsutizm (Aşırı Kıllanma) Nedenleri Nelerdir?

Polikistik over sendromu
İdiopatik hirsutizm
İdiopatik hiperandrojenemi
Non-klasik konjenital adrenal hiperplazi
Androjen salgılayan adrenal tümörler
Androjen salgılayan over tümörleri
Diğer endokrin nedenler: Cushing sendromu, akromegali, hiperprolaktinemi
Hipertekozis
İlaçlar
Ciddi insülin direnci sendromları (HAIR-AN sendromu)

Erkek tipi kıllanmaya neden olan androjen hormonları böbrek üstü bezi ve yumurtalıklar olmak üzere iki önemli kaynaktan salgılanmakta ve normal şartlarda kadınlarda kanda çok az miktarda bulunmaktadır. Ancak, bu hormonların özellikle de en güçlü androjen olan testosteronun farklı nedenlerle fazla üretilmesi bu soruna neden olmaktadır.

Aşırı Kıllanma İle Kendini Gösteren Hastalıklar

Polikistik Over Sendromu (PKOS):
İnfertilite yani kısırlığın da en önemli nedenlerinden biri olan polikistik over sendromu aşırı kıllanmanın en yaygın nedenini oluşturmaktadır. Polikistik over sendromunda kıllanma genellikle puberte döneminde başlar ve yavaş ilerler. Polikistik over sendromunun temel özellikleri, kanda artmış androjen düzeyleri veya androjen fazlalığına bağlı bulgular (hirsutizm, saç dökülmesi), ultrasonografide yumurtalıklarda polikistik değişiklikler, adet görememe veya adet sayısında azalma (adet aralarının uzaması), ovülasyon (yumurtlama) olmaması veya ovülasyon sıklığında azalmadır. Her hastada bu bulguların hepsi aynı anda olmayabilir.
Konjenital Adrenal Hiperplazi:
Böbrek üstü bezini ilgilendiren bu genetik hastalık, böbrek üstü bezinde steroid hormonlarının sentezindeki bozukluklardan kaynaklanmaktadır. Bu hastalıkta erkek tipi kıllanma, saç dökülmesi, sivilcelenme ve kas kitlesinin artması, ağır vakalarda ise ses kalınlaşması ve klitorisde büyüme gibi bulgular görülebilir. Tanıda hormonal testler dışında genetik analizler de gerekebilir.
Tümörler:
Nadiren de olsa, böbrek üstü bezi ve yumurtalık tümörleri de androjen hormonlarının fazla salgılanmasına yol açtığı için aşırı kıllanma ve saç dökülmesi gibi şikâyetlere neden olmaktadır. Bu vakalarda kıllanma aniden başlar ve hızlı ilerler. Beraberinde kanser de hızlı ilerlediği için zaman kaybedilmemesi ve aniden başlayan ve hızlı ilerleyen erkek tipi kıllanma durumunda en kısa zamanda hekime başvurulması önem taşımaktadır.
İdiopatik Nedenler:
Bu hastalıkların dışında hastaların bir kısmında aşırı kıllanma için belirli neden bulunmamaktadır. Androjen düzeyleri normal sınırlarda olmasına karşın aşırı kıllanma olan, over ultrasonografisinde polikistik over saptanmayan ve adet düzensizliği bulunmayan hastalarda bu durum idiopatik hirsutizm olarak tanımlanmaktadır.

Hirsutizm (Aşırı Kıllanma) Tanısı Nasıl Konur?

Altta yatan sebebin anlaşılması erken tanı ve tedavi için çok önemlidir. Tanıda öncelikle erkek tipi aşırı kıllanma görülen 9 ana bölge (üst dudak, çene, göğüs, göbek üstü, göbek altı, üst kol, uyluk, sırt ve bel) değerlendirilmektedir. Her bölge, terminal kıl büyüme oranına göre 0’dan 4’e kadar puanlandırılarak toplam skor hesaplanmaktadır. Skoru 8’in üzerinde olan vakalar Hirsutizm olarak kabul edilmektedir. Değerlendirmenin mutlaka konuyla ilgilenen tecrübeli hekimler tarafından yapılması gerekmektedir. Bununla birlikte, muayeneden önce en az üç ay lazer ya da elektroliz yapılmamış olması, en az dört hafta epilasyon, ağda ve en az beş gün de tıraşlama yapılmamış olması gerekmektedir.

Hirsutizmin ayırıcı tanısında en temel yaklaşım androjen düzeylerinin saptanmasıdır. Buradaki amaç altta yatan nedeni belirlemek ve nadir de olsa androjen salgılayan tümörler gibi aşırı kıllanmaya neden olan ciddi durumları tanıyabilmektir. Bunun dışında hormonların düzeyi ile kıllanma arasında her zaman doğrusal bir ilişki görülmeyebilir. Androjen düzeyleri normal olan hirsutizm hastalarında, asıl neden kıl köklerinin genetik olarak testosterona artmış hassasiyeti de olabilir. Ayrıca, kendisinde kıllanmanın normalden daha fazla olduğunu düşünen kişilerin bunu ciddiye alıp hekime başvurması önem taşımaktadır.

Hirsutizm (Aşırı Kıllanma) Tedavisi

Multidisipliner bir yaklaşım gerektiren hirsutizm sorununda, öncelikle altta yatan nedenin tespit edilmesi ve buna yönelik tedavi uygulamak gerekmektedir. Başvuran kişilerde büyük çoğunluğu oluşturan PKOS ve idiopatik hirsutizmde ilaç tedavisinden yararlanılmaktadır. En az 6 ay düzenli ilaç kullanımının yanına gerekirse kozmetik tedavi de eklenebilir. Tedavide kozmetik uygulamalar ve ilaç tedavisi aynı anda veya farklı zamanlarda yapılabilir.

Hirsutizm tedavisinin kalıcı bir tedavi yöntemi olmadığı, kronik tedavinin gerekli olabileceği ve ilaçların ancak aylar içerisinde etki edebileceğinin unutulmaması gerekmektedir. Bu süre içinde düzenli hekim kontrollerine devam edilmesi de oldukça önemlidir.

Hirsutizmin tedavisinde hayat tarzı değişiklikleri önemli bir yer tutar. Altta yatan neden ne olursa olsun özellikle obezitesi olan hastalarda uygun diyet ve düzenli egzersizin hirsutizm üzerine olumlu etkileri vardır. Ayrıca hirsutizm nedeninin genetik anormallik olduğunun tespit edildiği hastalara genetik danışmanlık verilmelidir.