Çörek Otu Nedir?

Nigella Sativa (Çörek otu) bitkisi, antik çağlardan beri çeşitli medeniyetlerde kullanılmaktadır ve sağlık üzerinde olumlu etkileri olduğuna inanılmaktadır. N. Sativa, tek yıllık çiçekli bir bitki olup genellikle Batı Asya, Akdeniz Kuzey Denizi bölgesi ve batı-güney Avrupa’da yetişir. Çiçeklerinin renkleri beyaz, pembe, sarı veya lavantadır ve meyveleri siyah tohum içeren kapsüllerden oluşur.
Dünya mutfaklarında baharat olarak kullanılmasının yanı sıra binlerce yıldır Unani, Ayurveda, Siddha ve Tıbb-ı Nebevî gibi Geleneksel Tıp Sistemleri’nde kullanılan ve kutsallık atfedilen bu şifâlı bitkinin oksidatif stres, hipertansiyon, epilepsi, yağlı karaciğer, astım, artrit gibi birçok hastalık üzerinde olumlu etki gösterdiği belirtilmiştir. Aynı zamanda antikanserojen, anti-diyabetik, antibakteriyel, antihepatotoksik, antifungal ve diğer terapötik etkilere sahip olduğu düşünülmektedir.

Çörek Otu Besin Değeri

Çörek otunun fitokimyasal bileşimi pek çok bitkide de olduğu gibi; yetiştirme bölgelerine, olgunluk aşamasına, işleme yöntemlerine ve izolasyon tekniklerine bağlı olarak değişmektedir.

Genel olarak lif, protein, sağlıklı yağlar açsından zengindir. Aynı zamanda demir, çinko, kalsiyum gibi birçok minerali ve B vitaminlerini de içerir (N. Sativa kg başına; 84 g lif, 216 g protein, 249 g serbest azot özü, 406 g yağ, 15,4 mg tiamin, 18 mg bakır, 57 mg niasin, 0,16 mg folik asit, 45 g kül, 38 g nem, 60 mg çinko, 105 mg demir, 527 mg fosfor, 1860 mg kalsiyum içermektedir).

Çörek otu tohumlarında sabit yağ oranı yaklaşık %28,36’dir ve bunun %12,5’ini linolenik, oleik ve palmitik asit oluşturur, kalan yağ asitleri ise araşidonik ve eikosadienoik asit gibi çeşitli doymamış yağ asitleridir. Buna karşılık, doymuş yağ asitleri miristik, stearik ve palmitik asittir.

Tohum yağının diğer bileşenleri ise sitronelil asetat, kolesterol, karvon, kampesterol, a-spinasterol, stigmalar terol, p-simen, βsitosterol, palmitoleik, oleik, sitronellol, nigellondur ve limonendir.

İçerisinde timokinon, flavanoidler, alkaloidler ve tanenler gibi biyoaktif fitokimyasallar barındırmaktadır. Bu bileşiğin biyoaktiviteleri arasında ağrı kesici (analjezik) etki, eklem iltihabına karşı (anti-artritik) etki, bakterilere karşı (antibakteriyel) etki, enflamasyona karşı (anti-enflamatuvar) etki, mantarlara karşı (antifungal) etki, kansere karşı (antikanser), hücrelere zarar veren serbest radikalleri yakalayarak zararsız hâle getirme (antioksidan) etki, mide koruyucu (gastroprotektif) etki, karaciğer koruyucu (hepatoprotektif) etki, kalp koruyucu (kardiyoprotektif) etki, böbrek koruyucu (nefroprotektif) etki ve sinir koruyucu (nöroprotektif) etki gibi etkiler sayılabilmektedir.

Çörek otunu tıbbî kullanım açısından kıymetlendiren başlıca fitokimyasal ise timokinondur. Yapılan araştırmalar timokinonun infalamasyonu ve oksidatif stresi azalttığını immün sistemi, hücre sağlığını ve enerji metabolizmasını desteklediğini ortaya koymaktadır.

Çörek Otunun Faydaları Nelerdir?

Çörek otu (Nigella sativa) ve içeriğindeki timokinon (TQ), vücutta antioksidan sistemleri güçlendirerek hücreleri korur. Bu etki, bazı özel hücresel yolları etkileyerek gerçekleşir. Hayvan deneylerinde, çörek otu zararlı maddelerin etkisini azaltmış ve karaciğer gibi organları korumuştur. İnsanlarda yapılan araştırmalarda da çörek otu; vücutta zararlı oksidatif maddeleri azaltmış, koruyucu antioksidan seviyelerini artırmıştır. Özellikle menopoz sonrası kadınlarda düzenli kullanım, oksidatif stresi azaltmış ve genel sağlığı desteklemiştir.

Çörek Otunun Antidiyabetik Etkisi

Çörek otu (Nigella sativa), diyabete karşı koruyucu etkiler gösterir. Kan şekerinin sürekli yüksek olması oksidatif stres yaratır ve bu durum insülin direncini artırır, diyabetin ilerlemesine neden olur. Çörek otunun antioksidan ve iltihap önleyici etkileri, bu süreci yavaşlatabilir.

Hayvan ve insan çalışmalarında, çörek otu kullanımının kan şekerini, HbA1c değerini, insülin direnci gibi değerleri düşürdüğü; antioksidan kapasiteyi artırdığı görülmüştür. Ayrıca diyabetik hastalarda yara iyileşmesini desteklediği ve böbrek fonksiyonlarını iyileştirdiği de saptanmıştır.

Çörek Otu Kolesterol Seviyelerini Kontrol Altında Tutar

Yapılan çalışmalarda çörek otunun lipit profili üzerindeki olumlu etkileri olduğunu ve serum trigliserit ve LDL kolesterolünü önemli ölçüde azalttığı bildirilmiştir. Yapılan bir çok araştırmada timokinonun HDL-kolesterol konsantrasyonunu arttırdığı, toplam kolesterol, LDL ve trigliserid düzeylerini anlamlı bir şekilde azalttığı bildirilmiştir.

Çörek Otu Karaciğerin Korunmasına Yardımcı Olur

Karaciğer inanılmaz derecede önemli bir organdır. Toksinleri uzaklaştırır, ilaçları metabolize eder, besinleri işler ve sağlık için çok önemli olan proteinleri ve kimyasalları üretir. Birkaç ümit verici hayvan çalışması, çörek otunun karaciğer hasarına karşı korumaya yardımcı olabileceğini bulmuştur.

Çörek Otunun Anti-Artritik Etkisi

Yapılan bazı çalışmalarda çörek otundaki timokinon bileşiğinin romatoid artrite iyi geldiği saptanmıştır. Bu etkinin, timokinon’un anti-enflamatuvar ve bağışıklık sistemini düzenleyici etkisi sebebiyle görüldüğü düşünülmektedir. Romatoid artritli 42 kişide yapılan bir çalışmada, sekiz hafta boyunca günde 1.000 mg çörek otu yağı almak, iltihaplanma ve oksidatif stres belirteçlerini azalttığı ortaya koyulmuştur.

Çörek Otunun Antibakteriyel Etkisi

Çörek Otunun antibakteriyel etkisi içerdiği timokinon bileşiği sebebiyledir. Çörek otu ve türevlerinin etkilerinin araştırıldığı 2000 - 2015 yılları arasında yayınlanan in vitro çalışmalarda, çörek otunun dirençli suşlar da dahil olmak üzere hem gram pozitif hem de gram negatif türlere karşı güçlü antibakteriyel etkilerinin olduğu ortaya konulmuştur. Örneğin, çörek otu Salmonella, Helicobacter pylori ve Escherichia coli gibi önemli gastrointestinal morbiditeye neden olan bakterilerin büyümesinin engellediği saptanmıştır.

Çörek Otu ve Çörek Otu Yağı Nasıl Kullanılır?

Tohum olarak kullanım:

• Kahvaltılarda: Peynirin üzerine serpebilir veya yoğurt-yulaf ezmesi karışımlarına eklenebilir, ekmek üzerine çörek otlu avokado şeklinde tüketilebilir
• Ekmek & hamur işlerinde: Evde yaptığınız ekmek, çörek ve poğaçalara katabilirsiniz.
• Salatalarda: Tohumları doğrudan salatalara ekleyerek çıtırlık ve aroma katabilirsiniz.
• Yemeklerde: Pirinç ve erişte içeren yemeklerde, Protein içeren fırın yemeklerinde ( balık-kırmızı et-tavuk ) kullanabilirsiniz.

Çörek otu yağı ile kullanım:

• Salatalarda: Zeytinyağının yerine veya karışım olarak salata sosuna birkaç damla ekleyebilirsiniz.
• Kahvaltılarda: Bal veya yoğurtla karıştırarak tüketebilirsiniz.
• Çorbalar & yemekler: Pişirme sonrası yemeklerin üzerine birkaç damla ekleyerek aroma ve fayda sağlayabilirsiniz.
• Smoothie ve içeceklerde: 1 çay kaşığı kadar yağı, smoothie veya meyve suyuna katabilirsiniz.

Kapsül/ekstrakt olarak (takviye formu):

• Eczane veya aktarlardan temin edilen çörek otu kapsülleri günlük takviye olarak kullanılabilir. (Doktor önerisiyle)

Çörek Otu Kullanırken Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?

Çörek otu tohumu 1-2 gram/gün, çörek otu yağı 1-5 gram/ gün şeklinde önerilmektedir. Fakat doz ve toksisite konusunda daha fazla ileri klinik çalışmaya, insan deneylerine daha net sonuçlara ihtiyaç duyulmaktadır.
Aşırı tüketimden kaçınmakta fayda var; mide hassasiyeti veya alerji riski olabilir.
Hamile kadınlar, emzirme dönemindeki anneler, tansiyonu düşük olanlar, kan sulandırıcı ilaç kullananlar, diyabet hastaları, sindirim sistemi sorunu olanlar, alerjik reaksiyon gösterebilen kişiler için riskli olabileceğinden kullanımı tavsiye edilmemektedir.

Çörek otu, küçük boyutuna rağmen içerdiği zengin bileşenler sayesinde güçlü bir sağlık destekçisidir. Modern yaşamın getirdiği stres, hava kirliliği, kötü beslenme gibi faktörlere karşı vücudu doğal yoldan desteklemek isteyenler için çörek otu iyi bir yardımcı olabilir. Ancak hiçbir gıda mucize değildir. Sağlıklı yaşam, sürdürülebilir dengeli ve yeterli beslenme ve fiziksel aktivite ile mümkündür.

Çörek Otlu Yoğurt Karışımı( Ara Öğün Alternatifi)