Karaciğer nakli sonrasında evinizde sevdiklerinizle ve ailenizle birlikte yeni bir yaşam tarzınız başlayacaktır. Yeni yaşamınızı sağlıklı sürdürebilmeniz için; poliklinik kontrollerine zamanında gelmeniz, ilaçlarınızı düzenli kullanmanız ve sosyal yaşamınızda uymanız gereken kurallara dikkat etmeniz son derece önem taşımaktadır. Yeditepe Üniversitesi Hastaneleri paylaştığı bu bilgilerle size öncülük edecektir. Genel Cerrahi & Gastroenteroloji Cerrahisi uzmanı  önemli bilgiler paylaştı.

Karaciğer Nakli Sonrası Evde Yaşam

Karaciğer nakli sonrasında evinizde sevdiklerinizle ve ailenizle birlikte yeni bir yaşam tarzınız başlayacaktır. Yeni yaşamınızı sağlıklı sürdürebilmeniz için; poliklinik kontrollerine zamanında gelmeniz, ilaçlarınızı düzenli kullanmanız ve sosyal yaşamınızda uymanız gereken kurallara dikkat etmeniz son derece önem taşımaktadır.

Karaciğer Nakli Poliklinik Kontrolleri

Nakil edilmiş karaciğerinizin fonksiyon takibi, kullandığınız ilaçların doz ayarlaması ve genel sağlık durumunuzu gözden geçirmek için poliklinik kontrolleriniz çok önemlidir.

Karaciğer naklinde cerrahi sonrasındaki ilk altı ay kritik süre olarak kabul edilmektedir. Bundan sonraki dönemde rejeksiyon (vücudun bağışıklık sistemi tarafından yabancı olarak algılanan organizma ya da maddelerin ortadan kaldırılmasına yönelik bağışıklık sisteminin verdiği cevap) olasılığı azalmaya başlar.

Nakledilen dokuların (doku nakli) ya da organların (organ nakli) alıcı organizma tarafından kabul edilmemesine de rejeksiyon olarak tanımlanmaktadır.

Acil Durumlar 

Aşağıda belirtilen durumlardan herhangi birinin ortaya çıkması halinde acil olarak organ nakli polikliniğine başvurabilirsiniz. Bu durum poliklinik saatleri dışında oluştuysa, hekiminize veya organ nakli koordinatörüne ulaşabilirsiniz.

• 38 derece ve üzerindeki ateş Nefes darlığı
• Öksürük, balgam
• İdrar miktarında azalma, yanma hissi ve idrardaki renk değişikliği
• Ameliyat bölgesinde süregelen ağrı, şişme ve kızarıklık
• Tekrarlayan kusma, ishal
• Dişiniz ile ilgili problem var ise ve diş hekiminiz antibiyotik tedavisi önerdi ise
• Ciltte yeni ortaya çıkan döküntüler, kaşıntılı lezyonlar Herhangi bir aşı yapılması ya da önerilmesi durumunda

Rutin Kontroller

Karaciğer nakli sonrasında düzenli periyotlarla yapılacak kontroller hem genel sağlığın korunması, hem de olası komplikasyonların önlenmesi adına son derece önem taşımaktadır. Bu nedenle özellikle ilk bir yıl içinde hekiminizin size belirttiği kontrol tarihlerine uymanız gerekmektedir.

Nakil sonrasında aşağıda belirtilen periyodlarda poliklinik kontrollerine gelmeniz gerekmektedir.

• Taburculuktan 2 gün sonra
• Nakil sonrası ilk üç ay haftada 1 defa
• Nakil sonrası 6. aydan sonra hastanın durumuna göre 3 haftada 1 defa

Enfeksiyonun Önlenmesi

Özellikle ilk altı ay olmak üzere genel olarak enfeksiyonlardan korunmak amacıyla aşağıda belirtilen kurallara uymanız son derece önem taşımaktadır.

• Evinizde klima kullanıyorsanız filtrelerinin düzenli olarak temizlenmesini özen göstermelisiniz.
• Çiğ sebze ve meyveleri çok iyi yıkadıktan sonra tüketmelisiniz.
• Nakil sonrası ilk altı ay içerisinde, toplu taşıma araçları, hastane gibi kalabalık ortamlarda mutlaka maske takmalısınız.
• Nakil sonrası ağız ve diş sağlığı da çok önemlidir. Aspirin ve benzeri kan sulandırıcıları ilaçları kullanıyorsanız, diş tedavisinden yaklaşık bir hafta önce ilaçlarınızı mutlaka kesmelisiniz.
• Gün içerisinde ellerin temiz tutulmasına dikkat etmelisiniz. Tuvalet öncesi ve sonrasında, yemeklerden önce ve sonra ellerinizi mutlaka yıkamalısınız.
• İmmunsupresif ilaçların bağışıklığı baskıladığı ilk günlerde özellikle ameliyat yarasına dikkat etmeli, yara yerini temiz tutmalı, üzerinde şişme, ısı artışı ve kızarıklık durumunda mutlaka hekiminize haber vermelisiniz.
• Ateşinizde herhangi bir değişim hissettiğinizde mutlaka ölçüm yapın ve 38 derece ve üstünde olması halinde hekiminize bilgi vermelisiniz.
• Özellikle ilk altı aylık dönemde eve ziyaretçi kabul etmemelisiniz.
• Evinizin temizliğine özen göstermeli, havadar ve güneş alan bölümünde bulunmaya çalışmalısınız.
• Gün içerisinde, nezle veya grip bile olsa bulaşıcı hastalığı olan ziyaretçileri kesinlikle kabul etmemeli ve bu kişilerin bulunduğu ortamlardan da uzak durmalısınız.
• Vücut hijyeninize dikkat etmeli, havlu, tarak, tıraş makinesi, tırnak makası gibi malzemelerinizin size özel olmasına özen göstermelisiniz. Erkek hastalar sakal tıraşını berber yerine evde olmalı.

Karaciğer Nakli Sonrası Evde Yapılacak Takipler

Karaciğer nakli sonrasında taburcu olduktan sonra evinizde de bazı takiplerin düzenli olarak yapılması gerekir. Bunların başında da ateş ölçümü ve tansiyon takipleri gelmektedir. Doktorunuzun size önerdiği gün ve saatlerde takiplerinizi yapmaya dikkat etmelisiniz. Diyabetiniz varsa şeker ölçüm değerlerinin not defterine kayıt edilmesi ve poliklinik kontrolüne gelirken kayıt altına alınan şeker ölçümlerinizi yanınızda getirmelisiniz.

Beslenme Konusunda Dikkat Edilmesi Gerekenler

Karaciğer Nakil sonrasında diyetinizdeki kısıtlamalar azalacaktır. Ancak özellikle kullanılan ilaçlardan biri olan kortizon, vücutta su ve tuz tutulmasına yol açmasının yanında iştahı arttırır. Bu nedenle nakil sonrasında kilo artışı sık görülmektedir.

Nakil sonrası kilo artışını önlemek için;

• Yemekler az tuzlu olmalı.
• İştahı arttıracak ayrıntılı ve özenli sofralar tercih edilmemeli.
• Öğünlerde kalorisi az olan sebzeleri tüketmeye dikkat edilmeli.
• Yemek sırasında su içilmeli.

Karaciğer nakli sonrası kullanılan kortizonlu ilaçların ve nakil ameliyatından dolayı vücutta protein yıkılımı artar. Bu nedenle proteinden zengin bir diyet tercih etmelisiniz. Ayrıca artık potasyum ve sıvı kısıtlaması yapılmasına da ihtiyacınız kalmadı. Nakil sonrası dönemde özel bir diyet bulunmamakla birlikte, beslenme düzeniniz nakil öncesi dönemdeki gibi olmamalı.

Beslenme konusunda mümkün olduğunca aşağıdaki noktalara dikkat etmelisiniz.

• Kırmızı et yerine beyaz et tercih edin.
• Yemeklerinizi hazırlarken margarin yerine sıvı yağ kullanmaya özen gösterin.
• Asitli içecekler yerine taze sıkılmış meyve suyu tüketin. (greyfurt ve portakal suyu hariç )
• MANTAR YEMENİZ KESİNLİKLE YASAK,
• Beyaz ekmek yerine tam buğday ekmekleri tercih edin.
• Etken maddesi siklos+porin ve tacrolimus olan bir ilaç kullanıyorsanız portakal, limon, mandalina gibi turunçgiller ile beraber bu ilaçları içmeyin.
• Damacana ve bekletilmiş su kullanmayın. Hızlı tüketebileceğiniz küçük şişeleri tercih edin.
• Pastörize süt ve süt ürünlerini tüketin. Kesinlikle açıkta satılan ürünleri yemeyin ve içmeyin.
• Gün içinde sıvı alımınızın 3 litrenin altına inmemesine dikkat edin.
• Ara öğünlerinizde yemek yerine yoğurt, süt ve meyve tüketmeye özen gösterin.

Karaciğer Nakli Bağlı Şeker Yüksekliğine Karşı Yapılması Gerekenler

Nakil sonrasında kullanılan ilaçların yan etkilerinden bir tanesi kan şekerinin yükselmesidir. Bu durum geçici olabileceği gibi kalıcı da olabilmektedir. Bu nedenle şeker yüksekliği olan hastaların hayatlarının sonuna kadar aşırı kilo almamaya dikkat etmeli ve düzenli diyet uygulamaya özen göstermelidir.

Bunun dışında aşağıdaki noktalara dikkat etmeniz de yarar sağlayacaktır.

• Yaş, kilo alımı, ailede diyabet öyküsünün varlığı kan şekerini yükseltebilir.
• Kortizonun azaltılması, düzenli beslenme kan şekerinin kontrolüne yardımcı olabilir.
• Kan şekeri yüksekliği durumunda oral antidiyabetikler ya da insülin kullanmak gerekebilir.
• Düzenli olarak diyabet polikliniklerinde kontroller yapılmalı.

Egzersiz Yaparken Dikkat Edilmesi Gerekenler

Düzenli olarak egzersiz yapmak kendinizi daha iyi hissetmenize yardımcı olabileceği gibi gündelik yaşantınıza daha hızlı dönmenizde de etkili olacaktır.

Burada dikkat edilmesi gereken nokta yapılan egzersizlerin karaciğere yük bindirmeyecek özellikte olmasıdır. Başlangıç aşamasında yürüyüş iyi bir egzersiz yöntemi olacaktır. 6 ay sonra yüzebilir, tenis oynayabilir ve bisiklete binebilirsiniz.

Sosyal Yaşama Uyum Sürecinde Dikkat Etmeniz Gerekenler

• İlk 6 ay halka açık yerlere gitmemelisiniz.
• Okul veya iş hayatına 6 ay sonra başlayabilirsiniz. Her yıl grip aşısı yaptırmalısınız.
• Seyahat etmek için ilk 6 ayın geçmesini beklemelisiniz. 5 kg üzerinde ağırlık taşımamalısınız.
• Karaciğer hizasında beli sıkan kemerler kullanmamalısınız. Evde kuş beslememeli çiçek yetiştirmemelisiniz.
• Nakilden bir yıl sonra eldiven takılarak bahçe ile uğraşılabilirsiniz.
• 6 aydan sonra denize girilebilirsiniz ancak ilk bir sene kesinlikle havuza girmemelisiniz.
• Sigara kesinlikle içmemelisiniz sigara yalnız kalp ve akciğer değil tüm damar yapınıza zarar verebilir. Nakledilen karaciğerin ömrünü kısaltır.
• Kesinlikle alkol kullanmamalısınız.
• İlk 6 ay lazer epilasyon yaptırmamalısınız.

Cinsel Yaşam Kuralları 

• İlk 6 hafta cinsel ilişkide bulunmamalısınız.
• En uygun korunma yöntemi prezervatiftir ve mutlaka kullanmalısınız.
• Hem kadın hem erkek hastalar nakil sonrası çocuk sahibi olabilir.
• Hamilelik planınız varsa bu konuda mutlaka hekiminizi bilgilendirmeli ve planlamayı ona göre yapmalısınız.

İlaç Kullanırken Dikkat Edilmesi Gerekenler

Nakil sonrasında vücudunuz karaciğer dokusunun yabancı olduğunu fark eder ve bağışıklık sisteminiz bu işgalciye karşı saldırıya geçer. Bağışıklığı baskılayıcı ilaçlar bağışıklık sisteminizin yanıtını zayıflatarak nakledilen karaciğerin reddine engel olur.

Bununla birlikte, aynı zamanda bağışıklığı baskılayıcı ilaçlar sizi enfeksiyonlara karşı daha eğilimli kılar. Bu nedenle reddi engellemek ve enfeksiyona karşı yeterli savunmayı sürdürebilmek için çelişen gereksinimler arasında dengeye ihtiyaç duyulmaktadır. Neyse ki nakledilmiş bir organı korumak için gereken bağışıklığı baskılayıcı ilaç miktarı ameliyat sonrasındaki ilk aylardan sonra düşer. Yine de bağışıklığı baskılayıcı ilaçlar, nakilden sonraki birçok yıl boyunca gereklidir.

İlaçların, ilaç çizelgesi ve kullanma şekilleri size ayrıntılı şekilde anlatılacak ve gerekli bilgilendirici dokümanlar verilecektir.

Hekiminizin önerdiği doğrultuda ilaçları kullanmalı, ilaç miktar ve doz ayarlamalarını doktorunuz önerdiği şekilde yapmalısınız. Hekiminiz önerdiği doz ve miktarda değişiklik yapmamalısınız. Bir yere gidecekseniz yanınızda ilaçlarınızın yedeklerini mutlaka götürmelisiniz.

İlaçlarınızı kesinlikle alkol, greyfurt ve portakal suyu ile birlikte almamalısınız. (Greyfurt ve portakal suyu: kandaki immunsupresif ilaç seviyesini etkilediği için içilmemelidir.)

Hekiminizin bilgisi dışında hiçbir ilaç kullanmamalısınız. İlaç aldıktan sonra kusarsanız:

• Kusma 1 saat içerisinde gelişti ise ilacın aynı dozunu almalısınız.
• Kusma ilaç içiminden 1 saat sonrası zaman dilimde gerçekleşti ise mutlaka hekiminizi aramalısınız.