Lyme hastalığı, genellikle belirsiz, gizemli semptomlarla birlikte gelen ve doğru teşhis koymayı zorlaştıran Kene kaynaklı bir bakteriyel hastalık. Yüzlerce başka hastalığı taklit edebiliyor, başka hastalıklarla karıştırıldığı için teşhis edilmesi oldukça zor. Yıllarca sinsice devam edebiliyor ve maalesef bu hastalara yanlış tedavi uygulanabiliyor. Belirtileri çok sayıda hastalıkla karıştığı için Lyme hastalığı, ‘büyük taklitçi’ ya da 'sessiz katil' olarak anılıyor. Çünkü Lyme hastalığı, kronik yorgunluk sendromu, fibromiyalji, ALS, Alzheimer hastalığı, depresyon, uykusuzluk ve romatoid artrit ve multipl skleroz gibi otoimmün bozukluklar dahil olmak üzere çok çeşitli hastalıkları taklit eden belirtiler gösterebiliyor. İlk vaka 1977’de ABD'nin Connecticut eyaletindeki Lyme kasabasında görüldü. Bu nedenle hastalığa kasabanın ismi verildi. 

Yeditepe Üniversitesi Hastaneleri Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Meral Sönmezoğlu, Lyme hastalığı ile ilgili aklımıza takılan tüm soruların yanıtlarını verdi:

Lyme kaç hastalığı taklit ediyor? (Bazı kaynaklarda 250 bazılarında 365) Bu hastalıklardan en bilinenlerini sıralar mısınız?

Lyme hastalığının baş ağrısı, döküntü, ateş, yüz felci gibi belirtilerine benzeyen ve Lyme hastalığı ile karışabilen çok sayıda hastalık vardır. Ancak bu belirtilerin Lyme hastalığı ile ilişkilendirilmesinin en önemli şartı kene temasıdır.

Lyme hastalığına benzeyen ve ayırıcı tanıda düşünülen hastalıkların başında kronik yorgunluk sendromu, fibromiyalji, ALS, Alzheimer hastalığı, depresyon, Romatoid Artrit ve Multiple Skleroz gibi otoimmün hastalıklar gelir.

Vücutta bu bakterinin varlığı mutlaka hasta eder mi? Bunu fark etmemek mümkün mü? (Türkiye’de yaklaşık 3-7 milyon kişi vücutlarında bu bakteri ile yaşıyormuş. Bu bilgi doğru mu?

Lyme hastalığının etkeni spiroket cinsi bir bakteri olan Borrelia burgdorferi’dir. Asya ve Avrupa’da Borrelia afzelii ve Borrelia garinii türleri daha yaygındır. İnsana bulaşması sadece kene yapışması ve kan emmesi sırasında bakterinin keneden insan kanına geçmesi ile olur. Bakterinin bulaşması hastalığa neden olur. Ancak bazı hastalar kene temasını fark etmeyebilir. Türkiye’de hastalığın gerçek insidansı ve yaygınlığı kesin olarak bilinmemektedir. Ancak yapılmış bazı çalışmalarda kanda serolojik test taramalarında Türkiye'de Lyme seropozitifliği %2-44 arasında bulunmuştur. Ancak mevcut verilerle Lyme hastalığının Türkiye’de ciddi bir halk sağlığı sorunu olduğu düşünülmemektedir.

Bu hastalık sadece keneden mi bulaşıyor? Kene ısırmasını mutlaka anlar mıyız? Kaç gün sonra belirti vermeye başlar? Erken dönem belirtileri nelerdir?

Hastalığın insana bulaşması sadece etken olan borelya isimli bakterinin Ixodes cinsi kenelerin insanlara yapışması ile bulaşabilir. Başka bulaş yolu yaktır. Kene ısırması eğer kene larva veya nimf denilen erişkin keneden küçük olanlarıyla olursa fark etmek zordur. Eğer kene borelya taşıyorsa ve bulaştırdıysa 1-2 hafta sonra kenenin tutunduğu yerde 5 cm çağında ağrısız kırmızı bir lezyon çıkar, Eriteme Migrans denilen bu lezyon ortasında nokta olduğu için hedef tahtasına benzetilir. Bu tipik döküntü %70 hastada görülür. Bu leke dışında ateş, baş ağrısı, kas ağrıları ve gözlerde sulanma olabilir. Eğer bu dönemde fark edilip tedavi edilirse hastalık sona erer. Tedavi edilmeyen kişilerde bu döküntüler 2-3 hafta kalır ve kendiliğinden geçer ancak 3-12 hafta sonra ikinci döneme geçer. Bu dönemde halsizlik, baş ağrısı, baş dönmesi, çarpıntı, göğüs ağrısı, zorlu solunum ve eklem ağrıları başlar, yaygın döküntüler olabilir. Bu belirtiler bir yıl sürebilir.

Bu dönemde de tanı konulmayıp tedavi verilmeyen hastalar üçüncü döneme geçer. Yıllar sonra nörolojik ve romatolojik belirtiler başlar.

Hiç kene ısırmasına maruz kalmayan insanlarda bu hastalık nasıl oluşuyor? Bu bakteri kene dışında sivrisinek, bit gibi kan emen diğer böceklerden de bulaşabilir mi?

Lyme hastalığı sadece kene tutunması ile bulaşır. Tanı konulmuş hastalar kene fark etmemiş olabilirler ancak bulaş için başka yol yoktur. Kene dışında başka kan emen sivrisinek gibi vektörlerden bulaş olmaz.

Her kene ısırması ya da sinek ısırmasın vakasından sonra lyme riski var mı? Bu testleri yaptırmak gerekli mi?

Ülkemizde her coğrafik bölgede farklı çok sayıda kene teması olmaktadır. Ancak Lyme hastalığı tanısı almış hasta sayısı azdır. Her kene teması hastalık bulaşı demek değildir. Hastalık belirtisi olmayan kişilere sadece kene teması var diye test yapılmaz.

Türkiye’de teşhisi koyulmuş kaç lyme hastası var?

Ülkemizde kene teması olan kişiler en fazla Kırım Kongo hastalığı korkusuyla başvurmaktadır. Ancak hastalık belirtisi ile başvuru azdır. Türkiye’de Lyme hastalığının gerçek insidansı ve yaygınlığı kesin olarak bilinmemektedir. Ancak yapılmış bazı çalışmalarda kanda serolojik test taramalarında Türkiye'de Lyme seropozitifliği %2-44 arasında bulunmuştur. Ancak mevcut verilerle Lyme hastalığının Türkiye’de ciddi bir halk sağlığı sorunu olduğu düşünülmemektedir.

Lyme hastası olduğunu öğrenen kişi ne yapmalı? Nasıl bir tedavi sürecinden geçiliyor?

Kene temasından 1-2 hafta sonra kenenin tutunduğu yerde kırmızı leke ortaya çıkan ve ateş, halsizlik belirtileri ile başvuran hastaya tipik görünüm nedeniyle test yapılmasına gerek olmadan tanı konarak tedavi başlanabilir. Ancak yapılacak kan testleri tanıyı doğrular. Tedavi birinci dönemde 10 günlük doksisiklin isimli ilaçla tedavidir. 2 ve 3. Dönemde daha uzun süreli tedavi verilir. 8 yaşından küçük çocuklara doksisiklin değil amoksisilin veya Sefuroksim 14 gün süre ile verilir.

Lyme hastasının tedavi sürecinden sonra sürekli kullanılması gereken ilaçlar var mı?

Bazı hastalarda tedavi sonrası Lyme sendromu denilen belirtiler ortaya çıkar ama bu belirtiler için antibiyotik verilmez. % 5 hastada halsizlik, kas ve eklem ağrıları devam eder.

Lyme Hastalığının Aşısı Var mı?

Lyme öldürücü bir hastalık değildir. En ağır tablo kalp ve beyin tutulumudur. Tedaviye iyi cevap verir. Amerika Birleşik Devletlerinde çok yaygın bir hastalık olduğu için (her yıl 300.000 den fazla vaka bildirimi olur) 1998 de aşı piyasaya sunulmuş ama talep az olduğu ve kısa süreli koruma sağladığı için 2002 de aşı durdurulmuş.

Lyme Hastalığı İnsandan insana bulaşıyor mu?

Lyme hastalığı insandan insana bulaşamaz.

Lyme hastalığını insana taşıyan bakteri hangisidir?

Lyme hastalığının etkeni spiroket cinsi bir bakteri olan Borrelia burgdorferi’dir. Asya ve Avrupa’da Borrelia afzelii ve Borrelia garinii türleri daha yaygındır. İnsana bulaşması sadece kene yapışması ve kan emmesi sırasında keneden insan kanına geçmesi ile olur.

Hangi kene türleri bu bakteriyi taşıma özelliğine sahip? Bunlar ülkemizde hangi şehirlerde?

Türkiye’de Lyme hastalığını bulaştırma potansiyeli olan Ixodes ricinus türü keneler görülmektedir. Yazkenesigiller (Ixodidae) familyasından olan I. ricinus (sakırga), Türkiye’de Karadeniz Bölgesi, Marmara Bölgesi’nin Karadeniz iklimine açık kesimleri ve özellikle sahil bölgeleri olmak üzere, nemli ve uygun taban örtüsünün bulunduğu alanlarda yılın her mevsiminde görülmektedir. Keneye özellikle nem oranının

yüksek olduğu, taban bitki örtüsünün sık ya da dökülmüş ve üst üste yığılmış yaprakların yoğun olarak görüldüğü, fare, sincap gibi küçük memelilerin sık olduğu doğal alanlarda rastlanmaktadır.

Lyme hastalığının dünyadaki ismi niçin ‘ Büyük Taklitçi ‘dir?

Belirtileri çok sayıda hastalıkla karıştığı için bu isim verilmiş. "Büyük taklitçi" olarak adlandırılan Lyme hastalığı, kronik yorgunluk sendromu, fibromiyalji, ALS, Alzheimer hastalığı, depresyon, uykusuzluk ve RA ve Multipl Skleroz gibi otoimmün bozukluklar dahil olmak üzere çok çeşitli hastalıkları taklit eden çeşitli belirtiler gösterebilir.

MS, ALS teşhisi konulup aslında Lyme hastası olan vakalar dünyada var? Bizde bildiğiniz var mı?

Evet bu şekilde vaka bildirimleri yapılmaktadır. Bu nedenle MS ve ALS tanısı alan her hastada tam tedavi seçeneği olduğu için Lyme testleri yapılarak ayırıcı tanıya gidilmektedir.

Lyme testlerinin yalancı pozitiflik verdiği biliniyor . Kaç farklı test uygulanmalıdır?

Lyme düşünülen hastada bakteriye karşı gelişen IgM ve IgG antikorlarını kanda ELISA yöntemi ile ölçen testlerle tarama yapılır. Bu testler reaktif çıkarsa western blot testi ile doğrulama yapılır.

Lyme tedavisi görmüş ve belirtileri biten hastada hala bu bakteri uzun zaman kaldığı söyleniyor? Doğru mu?

Lyme tedavisi 1. Ve 2. Dönemde çok başarılıdır. Bu dönemde tedavisi yapılan hastalarda bakteri vücuttan kaybolur.

Lyme Hastalığı Tedavi edilmezse ya da geç kalınırsa ölümcül bir hastalık mı?

Lyme kalbi tutan kardit ve beyinde yerleşen menenjit formu dışında ölümcül değildir. Bu formlarda da tedavi başarısı yüksektir.

Lyme Hastalığında Bir kere tedavi olduktan sonra tekrarlama ihtimali var mı?

Evet kene teması ile tekrar hasta olmak mümkündür.

Yıllarca başka hastalıklarla karıştırılıp yanlış tedavi olan hastalar var. Lyme Hastalığının teşhisi neden bu kadar zor koyuluyor?

Lyme hastalığının ilk temastan 1-2 hafta sonra kenenin tutunduğu yerde ortaya çıkan eritema migrans denilen lezyonu tanı koymak için çok tipiktir. Ama bu tanı akla gelmezse ve sonraki dönemlerde başka hastalıklarla karışabilir. En önemli ayırt edici özellik kene tutunduğunun fark edilmesidir.

Lyme Hastalığının teşhis etmek için nasıl bir test yapılıyor? İsteyenler özel hastanede bu testi yaptırabilirler mi?

Lyme düşünülen hastada bakteriye karşı gelişen IgM ve IgG antikorlarını kanda ELISA yöntemi ile ölçen testlerle tarama yapılır. Bu testler reaktif çıkarsa western blot testi ile doğrulama yapılır.

Lyme Hastalığının en sık görülme ihtimalinin olduğu yerler nereler? Dünyada ve Türkiye’de

Lyme hastalığı kuzey yarımküredeki ülkelerde yaygın görülür. En çok vaka bildirimi yapılan ülke ABD sonra Avrupa ülkeleridir. Türkiye’de de vaka bildirimleri giderek artmaktadır. En çok Karadeniz ve Marmara Bölgesinde ve Trakya’da görülmektedir.

Lyme Hastalığından korunmak için nelere dikkat edilmeli? 

Hastalıktan korunmada en etkili yöntem kene temasından kaçınmaktır. Kol ve bacakların örtülmesi önemlidir, örtülmeyen yerlerde kene kovucu sprey kullanılması gereklidir. Açık alanlarda toprak ve çim üstünde yüründüğünde veya piknik alanlarında bulunulduğunda çorap ve uzun kollu gömlek giyinilmesi ve akşam kene aranması, kene bulunduğunda mekanik olarak parçalamadan kısa sürede çıkarılması çok önemlidir. Lyme bildirimi yapılan bir bölgede kene tutunması olduğunda üç günlük koruyucu antibiyotik almak çok etkilidir.

Basın Yansımaları: cnnturk  |  hurriyet