Paratiroid bezleri, boynun ön bölümünde, tiroit (guatr) bezinin her iki yanında bulunan, insan vücudunun en küçük organlarıdır. Boyutları irice bir pirinç tanesi kadar olup, genellikle dört adettir.
Paratiroid bezleri kanda kalsiyum düzeyinin normal sınırlar içinde kalmasını sağlayan tek organdır. Eğer paratiroid bezleri fonksiyon görmezse (hipoparatiroidi) kanda kalsiyum miktarı düşer. Bezler fazla fonksiyon görürse (hiperparatiroidi) bu kez de kanda kalsiyum miktarı artar.
Her iki durum da ciddi şikayetlere ve başta kalp, böbrek, damarlar olmak üzere birçok organda fonksiyon bozukluklarına neden olur.
Paratiroid nakli, bir organ nakli işlemidir. Ancak paratiroid bezlerinin boyutları küçük olduğu için, nakil işlemi kendine özgü bazı farklılıklar içerir.
Paratiroid naklinde iki temel teknik vardır:
Paratiroid nakli sadece “kalıcı hipoparatiroidi” tanısı alan kişilere yapılır.
Kalıcı Hipopatirodi en az altı ay süreyle kandaki parathormon (PTH) ile kalsiyum düzeyleri düşük olup buna bağlı olarak şikayetler (kaslarda kasılma, hareket edememe, titreme, halsizlik, bitkinlik, vs) ortaya çıkması durumudur.
Kalıcı hipoparatiroidi hastalarının tedavisinde nakil dışında iki farklı tedavi seçeneği vardır.
Ömür boyu devam edilmesi gereken bir tedavidir. Kalsiyum hapları uzun süre kullanıldığında mide ve on iki parmak bağırsağında ülserler (yaralar) oluşturabilir, böbreklerde birikim yapıp böbrek hasarı oluşturabilir. Üstelik bu yaklaşım hastalığın kendisini tedavi etmez, sadece kanda düşük olan kalsiyumun geçici olarak yükseltilmesini sağlar.
Paratiroid bezleri tarafından üretilen yegane hormon olan parathormonun (PTH) laboratuvar şartlarında üretilmiş ve ilaç haline getirilmiş formudur. Küçük iğnelerle deri altına enjeksiyon şeklinde uygulanır; tıpkı diyabet (şeker) hastalarının insülin uygulaması gibi! Klasik tedaviye göre daha etkilidir, yan etki potansiyeli daha düşüktür ancak pahalı bir seçenektir. Üstelik bu ilaçlar Türkiye’de üretilmemekte, çeşitli yollarla yurt dışından temin edilmekte ve SGK tarafından geri ödemesi yapılmamaktadır.
Tiroid (guatr) ameliyatı tüm dünyada en sık yapılan salgı bezi (endokrin) ameliyatıdır. Tiroid bezinin kanlı bir organ olması ve ses sinirleri, paratiroid bezleri, şah damarı gibi önemli anatomik yapılara çok yakın durması nedeniyle guatr ameliyatı, özenli ve dikkatli çalışma gerektiren zor ameliyatlardandır.
Paratiroid bezleri, tiroid bezinin arkasında, ona yapışık ve çok küçük olduklarından tiroid ameliyatlarında fark edilmeden çıkartılabilir ya da zarar görebilirler. Bu ender görülen bir komplikasyondur. Ancak ortaya çıktığında durum ciddidir. Böyle bir durumda, ya ömür boyu ilaç kullanmak ya da paratiroid nakli yapmak dışında kalıcı bir tedavisi bulunmamaktadır.
Paratiroid naklinde, nakil için gerekli organlar, beyin ölümü gerçekleşmiş kişilerden elde edilecekse, donörün zarar görmesi gibi bir durum söz konusu değildir.
Böbrek yetmezliğine bağlı hiperplazi hastalarında ise; bu hastalar paratiroid nakli ameliyatından zarar değil, aksine yarar görür. Zira, böbrek yetmezliğine bağlı hiperplazi hastalarında paratiroid bezleri çok çalışır ve buna bağlı olarak kemiklerde erime, damarlarda kireçlenme gibi sorunlar meydana gelir. Paratiroid nakli ameliyatı sonrasında bu sorunlar ya azalır, ya da tamamen ortadan kalkar.
Paratiroid nakli, kalıcı hiperparatiroidi hastalarına uygulanan bir tedavidir. Bu tanıyı almış her yaştaki hastaya paratiroid nakli uygulanabilir. Hastanın nakil uygunluğu konusundaki ayrıntılar hekim tarafından yapılacak değerlendirme sonrasında verilmektedir.
Çocukluk çağında kolumuzdan yapılan aşıları hepimiz hatırlarız. Paratiroid nakli de bu şekilde uygulanmaktadır. Tıpta bu işleme kas içi enjeksiyon denilmektedir. Yani paratiroid nakli, herhangi bir cerrahi girişim yapılmadan, ameliyathaneye girilmeden, narkoz (anestezi) uygulanmadan gerçekleştirilen bir nakil işlemidir.
Vericiden daha önce alınmış ve tüm testleri yapılmış olan sağlıklı paratiroit hücreleri özel laboratuvar şartlarında steril ortamda nakil için hazırlanır ve 2ml’lik hacme sahip bir enjektörle hastanın kas dokusu içine enjekte edilirler.
Bu uygulama hastanın yatağı başında yapılır ve sadece birkaç saniye sürer. İşlem sonrası hasta birkaç saat gözetim altında tutulur ve sonrasında taburcu edilir. Hastanede kalmaya gerek yoktur.
Nakil sonrasında vücudun savunma sistemini baskılayan ilaçlar (tıpta bilinen adıyla immunsupresan ilaçlar) kullanılmaz.
Paratiroid nakli sonrası hasta birkaç saat hastanede gözetim altında tutulur ve taburcu edilir. Gece hastanede kalmaya gerek yoktur. Nakil sonrası herhangi bir özel beslenme diyeti uygulanmaz. Hastanın kendini aşırı yormaması ve enjeksiyon bölgesini travmalardan koruması yeterlidir. Nakledilen hücrelerin fonksiyon görmesi ve hastanın kullandığı ilaçlardan kurtulması birkaç ay alabilir. Nakilden sonra 6 ay süreyle hastadan, ayda bir bazı kan testleri istenir ve sonuçlar değerlendirilir. Nakil başarılı olduğunda, nakil öncesi kullanılan ilaçlar aşamalı olarak ve yavaş yavaş bırakılır.
Her organ naklinin başarısı birçok faktöre bağlı olarak değişir. Dünyada hiç bir organ naklinde yüzde yüz başarı oranı yoktur. Aynı kurallar paratiroit nakli için de geçerlidir. Vericinin (donör) ve alıcının yaşları, nakledilen hücrelerin yüzey antijenlerinin miktar ve çeşitliliği, alıcının savunma sisteminin gücü, hücrelerin fonksiyonel kapasitesi, laboratuvar tekniklerinin doğru uygulanması gibi birçok faktör nakil başarısını etkiler.
Böbrek, karaciğer vb. gibi diğer organ nakillerinde, nakil başarılı olmazsa, nakledilen organın vücuttan çıkartılması gerekir. Bu yeni bir cerrahi girişim demektir. Paratiroit naklinde böyle bir durum söz konusu değildir. Nakil başarısız olmuşsa, nakledilen hücrelerin, alıcı vücudunun savunma sistemi tarafından yok edildiği anlamına geleceği için, herhangi bir cerrahi girişim gerekmez. Herhangi bir yan etki de oluşmaz.
Paratiroid nakli uygulaması için herhangi bir sınırlama yoktur. Başarılı bir nakil gerçekleştirilmesine karşın yıllar içinde hücrelerin fonksiyonlarını kaybetmesi durumunda ya da ilk nakli başarısız geçen hastalarda gerekli görüldüğü taktirde paratiroit nakli tekrarlanabilir.
”
Alo Yeditepe
